Vakbonden en meeliftersgedrag

Bij de keuze om wel of geen lid te worden van een vakbond zien we het probleem van meeliftersgedrag: als anderen lid worden van een vakbond en daardoor voor iedereen de lonen stijgen, waarom zou jij dan lid worden (en ervoor betalen)?

We kunnen dat laten zien met behulp van speltheorie:

• Opbrengst vakbondswerk = € 50 extra loonstijging voor alle werknemers
  Eer moeten dan natuurlijk wél genoeg mensen lid zijn van de vakbond, anders heeft die geen onderhandelingsbasis
• Kosten lidmaatschap = € 15

Dat wil dus zeggen dat:

• als jij lid wordt en anderen ook, levert dat (50-15 =) € 35 voor je op
• als jij lid wordt, maar anderen niet. Kost je dat € 15 en verdien je er niets mee, omdat de vakbond geen onderhandelingsbasis heeft.
• als jij geen lid wordt, maar andere wel. Levert dat € 50 op. Je lift nu mee op de kosten van anderen!
• als jij geen lid wordt en anderen ook niet, krijgt niemand iets extra.

We zien dat jij een dominante strategie heeft: wat de anderen ook doen, het is voor jou het voordeligst om géén lid te worden.

Dit probleem voor de vakbonden kan eigenlijk alleen doorbroken worden door het algemeen verbinden verklaren van een CAO op te heffen. Dan geldt de loonstijging alleen voor de leden van de vakbond.
Je kunt dan niet meer meeliften op de kosten van anderen. Lid worden van een vakbond is dan aantrekkelijk als er maar voldoende anderen óók lid worden:

Het onmogelijk maken van meeliftersgedrag zorgt wel voor ongelijkheid binnen bedrijven. Leden van vakbonden krijgen dan een ander salaris dan niet-leden. Daarom is de overheid (en zelfs de vakbond) geen voorstander van het opheffen van het algemeen verbinden verklaren van de CAO.