Domeinen Samenwerken & Onderhandelen en Welvaart & Groei 

 

In Nederland dragen de gezinshuishoudens gemiddeld ruim 40 cent van elke verdiende euro af aan de overheid in de vorm van belastingen en sociale premies. We spreken dan van een lastendruk van méér dan 40%.

De opbrengst uit deze lasten wordt door de overheid ingezet voor meerdere doeleinden:

  • de productie van collectieve goederen;
  • het realiseren van een evenwichtige arbeidsmarkt;
  • herverdeling van de inkomens.

bron 1 spelmatrix bij een collectief goed

  gezinshuishouden B
wel bijdragen niet bijdragen
gezinshuishouden A wel bijdragen 15 , 15 -20 , 50
niet bijdragen  50 , -20 0 , 0

Toelichting:

  • De opbrengst van het collectieve goed is 50 geldeenheden voor elk van beide gezinshuishoudens.
  • De productiekosten van het collectieve goed bedragen in totaal 70 geldeenheden.
  • Er is hier sprake van een modelmatige situatie met slechts twee gezinshuishoudens.

Gebruik bron 1.

1

Maak van onderstaande tekst een economisch juiste redenering.

Door de productie van collectieve goederen ontstaat meestal een …(1)… extern effect. Hierbij kan een gevangenendilemma ontstaan. Dat kan in een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid met een spelmatrix (zie bron 1) duidelijk worden gemaakt. Uit deze matrix blijkt dat gezinshuishouden A …(2)… zal bijdragen en dat gezinshuishouden B …(3)… zal bijdragen als gevolg van …(4)…. Er zal dus … (5)… moeten plaatsvinden voor productie van het collectieve goed.

Kies uit:

bij (1) positief / negatief
bij (2) wel / niet
bij (3) wel / niet
bij (4) meeliftgedrag / zelfbinding
bij (5) averechtse selectie / collectieve dwang

Om evenwicht op de arbeidsmarkt te realiseren kondigt de overheid een maatregel aan om de belasting op consumptie te verhogen en de belasting op arbeid te verlagen. De minister van Financiën geeft als motivering: “Dalende loonkosten in een open economie zoals de Nederlandse kunnen leiden tot extra werkgelegenheid.”

2 Leg de motivering van de minister uit.
 

Een open economie betekent dat een land veel handelt met het buitenland.
Welk effect heeft een daling van de loonkosten in een land op de internationale handel?

Een econoom die onlangs onderzoek heeft gedaan naar het effect van belastingheffing op de inkomensverdeling van gezinshuishoudens, wil de minister per brief informeren wat de mogelijke gevolgen zijn van de aangekondigde maatregel. Enkele gegevens die de econoom heeft gebruikt in zijn onderzoek staan in bron 2 en bron 3.

bron 2 verdeling bruto- en netto-inkomen gezinshuishoudens in de uitgangssituatie

tienprocentsgroepen op basis van bruto-inkomen 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10  
aandeel huishoudens 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 100%
aandeel bruto-inkomen 2 3 4 6 7 9 11 13 16 29 100%
aandeel netto-inkomen 3 4 6 7 8 9 11 13 15 24 100%

Toelichting:

bruto-inkomen = inkomen vóór aftrek belasting en sociale premies
netto-inkomen = inkomen na aftrek van directe belasting en sociale premies

Gebruik bron 2.

3 Zijn de netto-inkomens genivelleerd of gedenivelleerd ten opzichte van de bruto-inkomens? Verklaar het antwoord met behulp van een berekening van de inkomensverhoudingen.
 

Inkomensverhouding: bereken bijvoorbeeld hoeveel keer (of procent) iemand uit de laatste groep méér verdient dan iemand uit de eerste groep.

De econoom begint zijn brief als volgt:

“Excellentie, u bent van plan de directe belastingen (op arbeid) te verlagen en de indirecte belastingen (op consumptie) te verhogen. Uit mijn onderzoek blijkt dat deze belastingmaatregel gevolgen heeft voor de inkomensverdeling in Nederland. Ik zal toelichten waarom ….”

bron 3 lastendruk gezinshuishoudens in de uitgangssituatie

tienprocentsgroepen 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
directe belasting en sociale premies 18,3 19,1 20,6 24,9 28,9 30,4 31,7 32,7 33,6 35,1
indirecte belasting 23,7 21,3 15,9 13,8 12,7 11,0 11,1 10,0 8,4 5,9
totale lastendruk 42,0 40,4 36,5 38,7 41,6 41,4 42,8 42,7 42,0 41,0

Toelichting:

Lastendruk = te betalen lasten in procenten van het bruto-inkomen

Gebruik bron 3.

4

Schrijf het vervolg van de brief aan de minister van Financiën. In de brief moeten de volgende aspecten aan de orde komen:

  • de mate van nivellering door enerzijds de directe en anderzijds de indirecte belastingheffing in de uitgangssituatie;
  • de mate van nivellering van de totale lastendruk in de uitgangssituatie;
  • het uiteindelijke gevolg van de aangekondigde nieuwe belastingmaatregel op de inkomensverdeling in Nederland.

Gebruik ongeveer 80 woorden.
 

Nivelleren is het kleiner maken van de relatieve inkomensverschillen. Daarvoor moeten de rijkere mensen in verhouding meer belasting betalen dan de arme(re) mensen.
Bekijk per regel in bron 3 wie meer lasten heeft.

1

bij (1) positief
bij (2) niet
bij (3) niet
bij (4) meeliftgedrag
bij (5) collectieve dwang
2

Een voorbeeld van een juist antwoord is:
Doorberekening van de daling van de loonkosten in de verkoopprijzen kan leiden tot versterking van de internationale concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven, waardoor de productie kan stijgen (en de werkgelegenheid kan toenemen).
3

Genivelleerd

Een voorbeeld van een juiste verklaring is:
De inkomensverhouding tussen de laagste en hoogste tienprocentsgroepen bij het netto-inkomen (  = 8) is kleiner dan bij het bruto-inkomen (   = 14,5)
4

Een voorbeeld van een juist antwoord is:

  • directe belastingheffing heeft een nivellerend effect (de hoogste inkomensgroepen betalen in verhouding meer dan de laagste inkomensgroepen) en indirecte belastingheffing heeft een denivellerend effect (de hoogste inkomensgroepen betalen in verhouding minder dan de laagste inkomensgroepen) op de inkomensverdeling
  • waardoor de totale lastendruk redelijk gelijk verdeeld is over de verschillende inkomensgroepen (respectievelijk 42,0% en 40,4% voor de laagste inkomensgroepen tegen 42,0% en 41,0% voor de hoogste inkomensgroepen)
  • hetgeen betekent dat een verhoging van indirecte belasting in combinatie met een verlaging van directe belasting al vlug zal leiden tot vergroting van de inkomensverschillen